Czasowniki posiłkowe haben i sein
Hilfsverben haben und sein
W języku niemieckim czasowniki haben i sein wykorzystujemy jako czasowniki posiłkowe do tworzenia zdań w następujących czasach: Perfekt, Plusquamperfekt i Futur II. To czy w danym zdaniu korzystamy z czasownika haben czy sein w dużej mierze zależy od czasownika i tego czy wykonywana czynność opisuje ruch ze zmianą położenia lub zmianę stanu.
Zastosowania i odmiana
Zdania z czasownikiem posiłkowym haben
Ich habe die Hausaufgabe gemacht.
- Tłumaczenie
- Odrobiłem pracę domową.
- Wyjaśnienie
- Czas przeszły Perfekt, czasownik posiłkowy haben dla czasownika machen
Bevor wir ins Kino gingen, hatte ich die Hausaufgabe gemacht.
- Tłumaczenie
- Odrobiłem pracę domową zanim poszliśmy do kina.
- Wyjaśnienie
- Czas zaprzeszły Plusquamperfekt, czasownik posiłkowy haben dla czasownika machen
Bis der Lehrer kommt, werde ich die Hausaufgabe gemacht haben.
- Tłumaczenie
- Do przyjścia nauczyciela będę miał odrobioną pracę domową.
- Wyjaśnienie
- Czas przyszły dokonany Futur II, czasownik posiłkowy haben dla czasownika machen
Ich habe Glück gehabt.
- Tłumaczenie
- Miałem szczęście.
- Wyjaśnienie
- Czas przeszły Perfekt, czasownik posiłkowy haben dla czasownika haben.
Odmiana czasownika haben
| Person |
Präsens |
Präteritum |
Partizip II |
| ich |
habe |
hatte |
gehabt |
| du |
hast |
hattest |
gehabt |
| er/sie/es |
hat |
hatte |
gehabt |
| wir |
haben |
hatten |
gehabt |
| ihr |
habt |
hattet |
gehabt |
| sie/Sie |
haben |
hatten |
gehabt |
Kiedy wykorzystujemy czasownik posiłkowy haben
Zdecydowana większość czasowników w języku niemieckim wykorzystuje czasownik posiłkowy haben do budowy zdań w czasach Perfekt, Plusquamperfekt i Futur II. Poniżej kilka sytuacji w których wykorzystujemy haben.
Czasowniki przechodnie z dopełnieniem w bierniku (Akkusativobjekt)
Wir haben eine Suppe gekocht.
- Tłumaczenie
- Ugotowaliśmy zupę.
Czasowniki nieprzechodnie, które nie wyrażają ruchu, zmiany położenia lub zmiany stanu
Czasowniki modalne
Ich habe mein voriges Auto sehr gemocht.
- Tłumaczenie
- Bardzo lubiłem mój poprzedni samochód.
Czasowniki zwrotne
Sie hat sich darüber aufgeregt.
- Tłumaczenie
- Ona zdenerwowała się z tego powodu.
Czasowniki wzajemne
Wir haben uns in der Bar getroffen.
- Tłumaczenie
- Spotkaliśmy się w barze.
Czasowniki bezosobowe opisujące pogodę lub warunki atmosferyczne
Es hat die ganze Woche lang geregnet.
- Tłumaczenie
- Padało przez cały tydzień.
Inne czasowniki
Istnieją jeszcze inne czasowniki, których nie obejmuje żadna z poniższych reguł dla zastosowania czasownika posiłkowego sein
Ich habe acht Stunden gearbeitet.
- Tłumaczenie
- Pracowałem przez osiem godzin.
Zdania z czasownikiem posiłkowym sein
Der Zug ist abgefahren.
- Tłumaczenie
- Pociąg odjechał.
- Wyjaśnienie
- Czas przeszły Perfekt, czasownik posiłkowy sein dla czasownika ab|fahren
Bevor wir am Bahnhof ankamen, war der Zug schon abgefahren.
- Tłumaczenie
- Zanim dotarliśmy na dworzec, pociąg już odjechał.
- Wyjaśnienie
- Czas zaprzeszły Plusquamperfekt, czasownik posiłkowy sein dla czasownika ab|fahren
Bis die Polizei kommt, werde ich schon geflohen sein.
- Tłumaczenie
- Do przybycia policji już mnie nie będzie (ucieknę do tego do tego momentu).
- Wyjaśnienie
- Czas przyszły dokonany Futur II, czasownik posiłkowy sein dla czasownika fliehen
Ich bin nicht da gewesen.
- Tłumaczenie
- Nie było mnie tam.
- Wyjaśnienie
- Czas przeszły Perfekt, czasownik posiłkowy sein dla czasownika sein.
Odmiana czasownika sein
| Person |
Präsens |
Präteritum |
Partizip II |
| ich |
bin |
war |
gewesen |
| du |
bist |
warst |
gewesen |
| er/sie/es |
ist |
war |
gewesen |
| wir |
sind |
waren |
gewesen |
| ihr |
seid |
wart |
gewesen |
| sie/Sie |
sind |
waren |
gewesen |
Kiedy wykorzystujemy czasownik posiłkowy sein
Czasowniki wykorzystujące czasownik posiłkowy sein do budowy zdań w czasach Perfekt, Plusquamperfekt, Futur II stanowią mniejszość. Czasami czasowniki te trzeba po prostu zapamiętać, ale w niektórych sytuacjach z pomocą przychodzą nam poniższe reguły.
Czasowniki nieprzechodnie, które wyrażają ruch ze zmianą położenia
Ich bin in die Schule gegangen.
- Tłumaczenie
- Poszedłem do szkoły.
Czasowniki nieprzechodnie, które wyrażają zmianę stanu
Das Wasser ist gefroren.
- Tłumaczenie
- Woda zamarzła.
Zdania ze stroną bierną
Ein Patient ist operiert worden.
- Tłumaczenie
- Pacjent został zoperowany
- Wyjaśnienie
- Czas przeszły: Perfekt, czasownik posiłkowy sein dla czasownika werden w zdaniu z użyciem stronny biernej.
Czasownik sein
Ich bin letzte Woche krank gewesen.
- Tłumaczenie
- W ubiegłym tygodniu byłem chory.
Czasownik bleiben
Wir sind gestern zu Hause geblieben
- Tłumaczenie
- Wczoraj zostaliśmy w domu.
Czasownik werden
Heute bin ich Vater geworden.
- Tłumaczenie
- Dzisiaj zostałem ojcem.
Czasownik passieren
Auf dieser Straße ist ein Unfall passiert.
- Tłumaczenie
- Na tej ulicy zdarzył się wypadek.
Większość czasowników zakończonych na -fallen
Es ist mir sofort aufgefallen, dass etwas hier nicht stimmt.
- Tłumaczenie
- Od razu rzuciło mi się w oczy, że coś jest tutaj nie tak.
Większość czasowników zakończonych na -gehen
Die Polizei ist dem anonymen Hinweis nachgegangen.
- Tłumaczenie
- Policja sprawdziła anonimową wskazówkę/informację. (lub poszła za anonimową wskazówką)
Wyjątki i przypadki specjalne
Czasowniki, które w zależności od kontekstu mogą występować zarówno z haben jak i z sein
Jeśli w zdaniu nie jest bezpośrednio wspominana zmiana położenia to czasami można zastosować czasownik posiłkowy haben dla czasownika, który generalnie opisuje ruch. Do tych czasowników należą przede wszystkim: joggen, klettern, schwimmen.
Er ist zum Ufer geschwommen.
- Tłumaczenie
- On dopłynął (lub popłynął) do brzegu.
Ich habe gestern zwei Stunden geschwommen.
- Tłumaczenie
- Wczoraj pływałem dwie godziny.
Wir sind durch den Wald gejoggt.
- Tłumaczenie
- Przebiegliśmy (lub biegliśmy) przez las.
Als Kind habe ich viel gejoggt.
- Tłumaczenie
- Jako dziecko dużo biegałem.
Ich bin auf die Spitze geklettert.
- Tłumaczenie
- Wspiąłem się na szczyt.
Ich habe gestern zwei Stunden geklettert.
- Tłumaczenie
- Wczoraj wspinałem się dwie godziny.
Czasownik tanzen
Jeśli w zdaniu z czasownikiem tanzen nie jest bezpośrednio wspominana zmiana położenia to trzeba zastosować czasownik posiłkowy haben.
Sie ist durch den ganzen Saal getanzt.
- Tłumaczenie
- Ona tańczyła przez całą salę. (w sensie np. z jednej strony sali na drugą)
Sie hat in der Kindheit viel getanzt.
- Tłumaczenie
- Ona dużo tańczyła w dzieciństwie.
Sie hat Salsa getanzt.
- Tłumaczenie
- Ona tańczyła Salsę.
Czasowniki liegen, sitzen i stehen
Powyżej wymienione czasowniki generalnie korzystają z czasownika posiłkowego haben, ale w następujących regionach: południowe Niemcy (DE Süd), Austria (AT) i Szwajcaria (CH) stostuje się sein.
DE: Ich habe auf dem Bett gelegen. 👉 (DE Süd, CH, AT): Ich bin auf dem Bett gelegen.
- Tłumaczenie
- Leżałem na łóżku.
DE: Der Opa hat auf dem Sessel gesessen. 👉 (DE Süd, CH, AT): Der Opa ist auf dem Sessel gesessen.
- Tłumaczenie
- Dziadek siedział na fotelu.
DE: Wir haben in der Schlange gestanden. 👉 (DE Süd, CH, AT): Wir sind in der Schlange gestanden.
- Tłumaczenie
- Staliśmy w kolejce.
Czasowniki, które mogą być zarówno przechodnie jak i nieprzechodnie
W języku niemieckim niektóre czasowniki mogą występować zarówno jako czasownik przechodni jak i jako czasownik nieprzechodni. Wówczas zmienia się znaczenie tego czasownika oraz jego czasownik posiłkowy.
Ich bin gestern mit dem Auto nach Berlin gefahren.
- Tłumaczenie
- Pojechałem wczoraj samochodem do Berlina.
- Wyjaśnienie
- Czasownik nieprzechodni fahren + czasownik posiłkowy sein
Mein Vater hat mich gestern nach Berlin gefahren.
- Tłumaczenie
- Ojciec zawiózł mnie wczoraj samochodem do Berlina.
- Wyjaśnienie
- Czasownik przechodni fahren + czasownik posiłkowy haben