Rzeczowniki
Czasowniki
Przymiotniki
Przysłówki
Czasy
Liczebniki
Przyimki
Zaimki
Budowa zdania
Inne
Czasownik to część mowy wyrażająca czynność, stan lub proces. Piszemy je zawsze z małej litery. Czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby oraz występują w różnych czasach i trybach np. czas teraźniejszy/przeszły/przyszły, tryb przypuszczający/rozkazujący.
Zazwyczaj stawiamy czasownik w zdaniu na drugim miejscu, chyba, że w zdaniu występują jeszcze inne czasowniki lub zdanie jest podrzędnie złożone. Wówczas szyk zdania zależy od innych części mowy.
Podstawowa (nieodmieniona) forma czasownika to bezokolicznik (Infinitiv). W celu użycia czasownika w odpowiedniej osobie musimy dodać odpowiednią końcówkę do tematu czasownika. Przykład przedstawia odmianę czasownika gehen (tematem czasownika jest geh).
| Person | gehen (Präsens) |
|---|---|
| ich | gehe |
| du | gehst |
| er/sie/es | geht |
| wir | gehen |
| ihr | geht |
| sie/Sie | gehen |
Często spotykany jest również podział na następujące grupy (czasownik może należeć do więcej niż jednej z poniższych grup):
Czasownik w podstawowej, nieodmienionej formie (najczęściej występuje na końcu zdaniach z więcej niż jednym czasownikiem).
Czasownik, który może samodzielnie występować w zdaniu.
Czasownik, który występuje w zdaniu z innym czasownikiem. Czasowniki posiłkowe używane są do tworzenia zdań w różnych czasach/trybach np. w czasie przeszłym Perfekt i w stronie bierniej. Wyróżniamy następujące czasowniki posiłkowe: haben, sein, werden.
Czasownik modalny prawie zawsze występuje w zdaniu z innym czasownikiem. Może wystąpić samodzielnie, ale rzadko się to zdarza i musiałby wystąpić w jakimś kontekście np. jako nawiązanie do poprzedniego zdania. Wyróżniamy następujące czasowniki modalne: dürfen, können, mögen, wollen, sollen, müssen.
Forma czasownika z końcówką -d dodaną do bezokolicznika. Wyraża ona czynność wykonywaną w danym momencie podczas której wykonywana jest inna czynność. Partizip I opisuje w jaki sposób (lub w jakich okolicznościach) jest wykonywana ta inna czynność.
Forma czasownika używana do budowy zdań w niektórych czasach/trybach np. w czasie przeszłym Perfekt i w stronie biernej. Dla czasowników regularnych Partizip II tworzymy jest poprzez dodanie przedrostka ge- i końcówki -t do tematu czasownika.
Czasowniki, które mają regularną odmianę w czasach Präteritum (temat czasownika + -te) i Perfekt (forma Partizip II jest regularna: ge- + temat czasownika + -t) np. machen - machte - gemacht.
Jeśli temat czasownika zaczyna się przedrostkiem do którego nie dodaje się przedrostka ge- w formie Paritizip II, ale reszta odmiany jest regularna, wówczas czasownik również zaliczany jest do czasowników regularnych np. besuchen - besuchte - besucht.
Czasowniki, które mają wprawdzie nieregularną odmianę, ale jest ona "mniej nieregularna". Ich forma Partizip II zamiast kończyć się na -t kończy się na -en, a ich forma w czasie Präteritum jest nieregularna. Najczęściej w czasach Präteritum, Partitip II zmienia się też jakaś głoska lub dwie np. (a 👉 u, ie 👉 ei) np. fahren - fuhr - gefahren lub bleiben - blieb - geblieben. Dodatkowo czasami w czasie Präsens w trzeciej osobie liczby pojedynczej (er/sie/es) czasownik mocny otrzymuje przegłos (Umlaut) np. fahren - er fährt.
Czasowniki, które mają nieregularną formę w czasie Präteritum i nieregularny imiesłów Partizip II.
Czasowniki przechodnie to takie, które w zdaniu mogą odnosić się do dopełnienia w bierniku (Akkusativobjekt) i mogą one być wykorzystane do zbudowania zdania ze stroną bierną. Z kolei czasowniki nieprzechodnie to takie, które nie odnoszą się do dopełnienia w przypadku Akkusativ i nie można z ich pomocą budować zdań ze stroną bierną.
W języku niemieckim czasowniki zwrotne to takie, które występują z zamkiem zwrotnym sich (się), który odmienia się razem z czasownikiem przez osoby.
Czasowniki, które określają wzajemną czynność/stan. Mogą występować z zaimkiem zwrotnym sich lub zaimkiem wzajemnym einander (siebie nawzajem).
Czasowniki rozdzielnie złożone mają przedrostek, który w zdaniu odłącza się od tematu czasownika i najczęściej stoi na końcu zdania (istotne jest również to, że w formie Partizip II przedrostek musi być na odpowiedniej pozycji). Z kolei czasowniki nierozdzielnie złożone mają przedrostek, ale nie odłącza się on od tematu czasownika.